به طور كلي در علم ارگونومي كارهاي فيزيكي به دو دسته تقسيم مي شوند:
١ـ كار ديناميكی:
در اين كار، گروهي از عضلات درگير بوده و نياز به مصرف انرژي ( اكسيژن و گلوكز ) در اين قبيل كارها زياد است؛ زيرا ماهيچه ها دائماً در حال انقباض و انبساط هستند.
٢ـ كار استاتيكی:
در اين كار، گروهي از عضلات در يك حالت ثابت درگير كار مي شوند ، چنانچه يك ماهيچه در زمان طولاني تحت تاثير يك نيروي خارجي دچار انقباض شده و در عين حال هيچ يك از اعضاء ( اجزاي ) آن حركتی نداشته باشد از آن به عنوان يك فشار استاتيكی نام برده می شود.
در كار ديناميكی فعاليت عضلات و انقباض و انبساط آنها ، سبب خونرسانی سريع شده و با وقفه ای همراه نمي شود به همين دليل در كار ديناميكی نسبت به كار استاتيكی خستگی كمتری مشاهده میشود بنابراين در كارهاي استاتيكی ماهيچه ها به سرعت به خستگی ميرسند . به همين جهت سعی ميشود كه كارهای استاتيكی به كارهای ديناميكی تبديل شوند.
- پس بايد بهترين حالت را برای قرار گرفتن بدن در هنگام كار تعيين نمود:
- در انجام تمام كارهايی كه نيازمند به حركات بدن و يا بازوان و يا مستلزم صرف نيروی زياد می باشد كار فقط به طور ايستاده انجام می شود. زيرا به كمك حركات و استقرار مناسب بدن انجام كارساده تر میگردد.
- بسياري از كارها نيز با حركات ملايم دست، مشاهده دقيق دارند كه بهترين حالت انجام آن كار به صورت نشسته است البته با استفاده از صندليهای مناسب و استاندارد. از نظر فيزيكي معمولاً كار به صورت نشسته ترجيح داده مي شود، زيرا در اين حالت فشار كمتری به بدن وارد ميگردد. هنگام كار به صورت ايستاده خون در پاها جمع شده و گردش خون دچار اختلال مي شود كه پيامد آن بيماری واريس میباشد؛ همچنين نشستن مداوم و طولانی نيز گردش خون را كند میكند و موجب سوء هاضمه ميشود. بهترين راه آن است كه گاهي به صورت نشسته و گاهي به صورت ايستاده به كار پرداخته شود.
زيبا نشستن :
در بسياري از موارد نشستن، راحت تر از ايستادن است ولی در هر صورت هنگام ايستادن و يا راه رفتن كمر در وضعيت راحت تری نسبت به حالت نشسته قرار دارد.
هنگام ايستادن مركز ثقل دقيقاً در مركز بدن قرار میگيرد و بدن حالت تعادل مي يابد ولی به دليل اينكه در هنگام نشستن مركز ثقل بدن از قسمت مركزی به بالای تنه تغيير می يابد، در حالت نشسته نيروی ماهيچه ای بيشتر صرف میشود. اگر در حالت نشسته حدوداً ١٠ درجه رو به جلو خم شويم ميزان فشار روی ماهيچه های کمر دو برابر میشود.
مي توان گفت نشستن به خصوص نشستن پشت يك ميز ، يك مهارت است. بهترين حالت نشستن پشت يك ميز ، نزديك نشستن به ميز است به طوری كه ناحيه پشت بدن، محكم به پشت صندلی چسبيده باشد و پاها نيز بر روی زمين و يا زيرپایی قرار گرفته باشند. در هنگام نشستن بايد سر را كاملاً راست و كمی رو به جلو نگاه داشت، شانه ها بايد افتاده و نبايد قوز كرد. براي ايجاد يك وضعيت بدنی متعادل در هنگام كار بهتر است كه آرنج ها را به بدن نزديك كرد و حدوداً cm 5 پائين تر از لبه ميز قرار دهيم.
همچنين خوب است مكرراً تكيه گاه بدن را برروی پشتی صندلی، دسته صندلی و ميز تغيير دهيم. شكم بايد به صورتی به ميز بچسبد كه كمر خم نشده باشد. وضعيت پاها نيز بايد مورد توجه قرار بگيرد به عنوان مثال بايد مكان كافی برای دراز كردن پاها در زير ميز وجود داشته باشد. علاوه بر اين عرض حدود cm ٦٠ نيز برای آزادی تحرك پاها بايد در نظر گرفته شود. قبل از خريد يك صندلی بايد اين مسئله كه آيا چرخها به ما كمك خواهند كرد يا ممكن است مانعی در جهت انجام كار باشند، تصميم گيری شود. تصميم مشابهي نيز بايد در مورد دسته صندلی انجام شود زيرا ممكن است در انجام كار مانعی پديد آورد. قطعه پشت سری صندلی را نيز بعضي از افراد می پسندند و گروهی نيز آن را دوست ندارند. پس از خريد صندلي نحوه تنظيم آن بسيار مهم است. تغيير در وضعيت نشستن نيز مهم است و بهتر است پس از مدتي ايستاد؛ زيرا هنگام ايستادن فشار داخلی ديسكهای بين مهره ای، كاهش پيدا ميكند.
بايد اين نكته را هميشه به خاطر داشت كه اگر فردی مدت زيادی در هر گونه وضعيت ثابت باقی بماند اين حالت، فشار زيادی به بدن وی وارد ميکند.
ارتفاع كار در حالت ايستاده:
ارتفاع كار اهميت ويژه ای در طراحي محيط دارد؛ چنانچه، كار بلند باشد دست برای جبران اين وضعيت بالا قرار ميگيرد كه اين خود باعث درد ناحيه گردن و شانه ها خواهد شد. پائين بردن ارتفاع ميز باعث بهم خوردن وضعيت تعادلي فرد، خم شدن فرد و نهايتاً كمر درد ميشود؛ بنابراين بايد ارتفاع كار به گونه ای متناسب با ارتفاع بدن شخص طراحی شود.
بهترين ارتفاع براي انجام كار در حالت ايستاده در فاصله 100 – 50 mmزير ارتفاع آرنج ميباشد. متوسط ارتفاع آرنج ( فاصله آرنج از زمين در حالتی كه بازو به زمين عمود بوده و آرنج خم شده است.) mm 1050 برای مردان و mm 980 برای زنان ميباشد؛ بنابراين گستره 1000 – 950 mm براي مردها و mm 930 – 830 برای زنان پيشنهاد شده است. علاوه بر ابعاد آنتروپومتريكی به طبيعت كار نيز ميتوان توجه داشت.
توصيه هاي گراندجان (١٩٨١) در مورد ارتفاع سطح انجام كار به قرار زير است:
١ـ در كارهاي ظريف و حساس ميتوان از يك نگهدارنده آرنج (حايل) برای كاهش بار استاتيك بر روی عضلات كمك گرفت تا دردهای پشت به حداقل برسد. دركار سبك ارتفاع مناسب كار در حدود mm 100 – 50 بالای آرنج ميباشد.
٢ـ در كارهای دستی سبك فرد نياز به فضایی برای در دست گرفتن و جابجا كردن ابزار ، مواد و ظروف مختلف در اطراف خود دارد كه در اين حالت بهتر است ارتفاع كار
mm 100 – 50 پائين تر از آرنج باشد.
٣ـ اگر در كار ايستاده نياز به نيروی بدنی زيادی باشد ، (كارهاي سنگين) ارتفاع
mm 400-150 پائين تر از ارتفاع پيشنهاد ميگردد.
كار در وضعيت نشسته:
در وضعيت نشسته بسته به نوع صندلي و فعاليت طبعاً انرژي كمتری نسبت به حالت ايستاده مصرف خواهد شد و ما هميشه سعی ميكنيم كه مشاغل ايستاده را به نيمه نشسته و نشسته تبديل كنيم. در حالت نشسته تعداد عضلات درگير حفظ تعادل بدن كاهش می يابد؛ از طرف ديگر سطح اتكاء بدن با صندلی افزايش يافته. تمركز قواء و ميدان ديد نيز در وضعيت نشسته در حفظ تعادل بدن اهميت دارد.
حداكثر سرعت در كار دستی هنگامی است كه دستها در جلوی بدن و بازوها در طرفين و با زاويه مناسب قرار گيرند. از آنجايي كه ممكن است كار به صورت دقيق دو دستی صورت بگيرد، ارتفاع سطح ميز كار بايد به گونه ای باشد كه فاصله مناسب بينايی رعايت گردد؛ يعني ارتفاع كار آن قدر بالا بيايد تا در حالتی كه بدن در وضعيت طبيعی قرار گرفته، فرد بتواند به راحتی شيء مورد نظر را ببيند و در زمانی كه انجام كار نياز به نيروی بزرگی داشته و حركات جنبی كار زياد باشد، پائين بودن سطح كار الزامی است.
ارتفاع ميز بين cm 78 – 74 باعث مي شود كه افراد با استفاده از يك صندلی قابل تنظيم
و زير پائی مناسب ، شرايط قابل تطبيقي را براي خود فراهم آورد.